Co to są środki ochrony indywidualnej (ŚOI)?

Pracownicy narażeni na urazy mechaniczne, działanie chemikaliów, hałas, promieniowanie lub kontakt z czynnikami biologicznymi muszą mieć zapewnione skuteczne zabezpieczenie. Właśnie w tym celu stosuje się środki ochrony indywidualnej, czyli elementy wyposażenia osobistego pracownika, które minimalizują skutki zagrożeń tam, gdzie zawodzi ochrona zbiorowa. Zgodnie z przepisami BHP, ŚOI to wyposażenie przeznaczone do noszenia lub trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub wieloma zagrożeniami mogącymi mieć wpływ na jego zdrowie i bezpieczeństwo. Ochrona ta dotyczy różnych części ciała – od głowy i oczu, przez układ oddechowy, aż po dłonie i stopy.

Poniżej wyjaśniamy, co to są środki ochrony indywidualnej, przedstawimy ich definicję, klasyfikację i zastosowanie w różnych branżach. Przeanalizujemy także, na ile grup dzielimy środki ochrony indywidualnej, jakie są obowiązki pracodawcy w tym zakresie oraz dlaczego ich prawidłowe użytkowanie ma kluczowe znaczenie dla ochrony życia i zdrowia.

Co to są środki ochrony indywidualnej? Definicja i zakres pojęcia

Mówiąc krótko, środki ochrony indywidualnej (ŚOI) stanowią wyposażenie osobiste pracownika, a ich zadaniem jest ograniczenie skutków działania szkodliwych lub niebezpiecznych czynników występujących w środowisku pracy. Zgodnie z przepisami BHP, definicja środków ochrony indywidualnej obejmuje wszystkie elementy, które pracownik nosi lub trzyma, aby chronić się przed zagrożeniami, gdy nie jest możliwe ich wyeliminowanie za pomocą zabezpieczeń zbiorowych.

Różnica między środkami ochrony indywidualnej i zbiorowej polega na tym, że pierwsze chronią konkretnego pracownika, a drugie – całą grupę (np. balustrady, wentylacja, osłony maszyn). Wiedza o tym, co to są środki ochrony indywidualnej i zbiorowej, jest kluczowa dla zapewnienia realnego bezpieczeństwa na stanowisku pracy.

Jakie są kategorie środków ochrony indywidualnej?

Oto na ile grup dzielimy środki ochrony indywidualnej:

• Kategoria I – do ochrony przed minimalnym ryzykiem, np. rękawice ogrodowe czy okulary przeciwsłoneczne,
• Kategoria II – ochrona przed poważniejszymi zagrożeniami, takimi jak przecięcia, uderzenia, umiarkowane temperatury,
• Kategoria III – najwyższy poziom ochrony, obejmujący ryzyko trwałego uszkodzenia zdrowia lub życia (np. praca z chemikaliami, toksynami, czynnikami biologicznymi).

Znajomość tego podziału ułatwia zrozumienie, jakie są środki ochrony indywidualnej i kiedy należy stosować rozwiązania o zwiększonej skuteczności.

Maska pełnotwarzowa Panarea 7000 uniwersalna

Przykłady i rodzaje środków ochrony indywidualnej – od ochrony głowy po zabezpieczenie stóp

Dobór ŚOI powinien uwzględniać charakter zagrożenia oraz obszar ciała, który należy chronić. W zależności od stanowiska pracy i rodzaju wykonywanych obowiązków stosuje się różne rodzaje środków ochrony indywidualnej, które tworzą kompletny system zabezpieczenia pracownika.

Najczęściej stosowane przykłady środków ochrony indywidualnej:

• Ochrona głowy – w miejscach, gdzie istnieje ryzyko uderzenia, upadku przedmiotów lub kontaktu z elementami konstrukcyjnymi, niezbędny jest ochronny kask BHP.
• Ochrona oczu i twarzy – okulary, gogle i specjalne osłony zabezpieczają przed odpryskami, promieniowaniem czy chemikaliami. Wysoką skuteczność zapewniają środki ochrony twarzy i oczu BHP stosowane m.in. w spawalnictwie, laboratoriach i przemyśle ciężkim.
• Ochrona dróg oddechowych – w środowiskach narażonych na pyły, dymy lub substancje toksyczne, zalecane są filtrujące półmaski lub maski pełnotwarzowe, które chronią jednocześnie układ oddechowy, oczy i skórę twarzy.
• Ochrona ciała – odzież ochronna, w tym kombinezony kwasoodporne, antystatyczne czy biologiczne, zabezpiecza pracownika przed kontaktem z cieczami, czynnikami biologicznymi i chemicznymi. Przykładem są biologiczne kombinezony ochronne, które spełniają najwyższe normy dla pracowników laboratoriów, branży sanitarnej i chemicznej.
• Ochrona rąk i stóp – rękawice ochronne i buty robocze stanowią podstawowe zastosowanie środków ochrony indywidualnej w przemyśle, budownictwie czy transporcie. Chronią przed przecięciem, zgniataniem, ślizganiem się czy działaniem wysokiej temperatury.

Kask do pracy ochronny Oreka Mips niebieski Irudek

W jakich branżach środki ochrony indywidualnej są obowiązkowe?

Typowe branże, kiedy stosujemy środki ochrony indywidualnej, obejmują m.in.:

• budownictwo,
• przemysł ciężki i maszynowy,
• laboratoria i sektor medyczny,
• logistyka i magazynowanie,
• rolnictwo i przemysł spożywczy.

W każdej z tych branż środki ochrony indywidualnej są regulowane przepisami prawa – zarówno krajowego, jak i unijnego.

Kombinezon ochronny biologiczny STEELGEN 3000

Jakie obowiązki ma pracodawca w zakresie zapewnienia środków ochrony indywidualnej?

Każdy pracodawca ma prawny obowiązek zapewnienia pracownikom nieodpłatnego dostępu do odpowiednich środków ochrony indywidualnej, gdy występują zagrożenia zdrowia lub życia, których nie da się wyeliminować środkami technicznymi lub organizacyjnymi. Do podstawowych obowiązków należy:

• przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego,
• dobór odpowiednich ŚOI zgodnych z normami,
• dostarczenie pracownikom wyposażenia dostosowanego do stanowiska pracy,
• zapewnienie instruktażu z zakresu użytkowania, konserwacji i przechowywania,
• regularna kontrola stanu ŚOI i ich wymiana w przypadku zużycia lub uszkodzenia.

Zadbaj o bezpieczeństwo w miejscu pracy – wybierz sprawdzone środki ochrony indywidualnej dostępne w naszym sklepie!