Kiedy kask ochronny jest niezbędny?

2021-04-23

Kask ochronny jest niezbędnym elementem wyposażenia pracownika w miejscu, gdzie zachodzi ryzyko wystąpienia urazu głowy. Należy do środków ochrony indywidualnej stosowanej na wielu stanowiskach pracowniczych, gdzie ze względu na panujące warunki i specyfikę pracy może dochodzić do zagrożenia zdrowia i życia pracowników. Kaski ochronne stosuje się między innymi na budowach, w magazynach i kopalniach. Jednak zagrożenie może pojawiać się nie tylko w związku z wykonywaną pracą. Kaski ochronne znajdują zastosowanie również w miejscach niektórych atrakcji turystycznych, takich jak Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, czy Wodospad Kamieńczyka niedaleko Szklarskiej Poręby albo w związku z uprawianiem niektórych aktywności, np. park linowy.

Kask ochronny BHP jest środkiem ochrony indywidualnej, w który każdy pracownik przebywający w miejscu mogącym stwarzać zagrożenie powinien zostać wyposażony przez pracodawcę. Pracodawca oprócz przeszkolenia każdego pracownika w zakresie BHP ma też obowiązek stałego nadzoru bezpieczeństwa pracy na wszystkich stanowiskach. Ocenę ryzyka zawodowego ustala pracodawca za pomocą fotografii dnia roboczego z wykorzystaniem metod Lehmanna i OWAS.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami

Aktem prawnym, który reguluje stosowanie środków ochrony indywidualnej oraz zbiorowej jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 1997, Nr 129, poz. 844). Zgodnie z tym dokumentem środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane wtedy, gdy nie można uniknąć albo wystarczająco ograniczyć zagrożeń za pomocą środków ochrony zbiorowej.

W rozumieniu rozporządzenia środkami ochrony zbiorowej są takie środki, które służą do jednoczesnej ochrony grupy ludzi przed niebezpiecznymi czynnikami mogącymi zaistnieć w środowisku pracy. Środki ochrony indywidualnej natomiast są przeznaczone do ochrony tego pracownika, który został w nie wyposażony. Będą to zarówno buty robocze BHP i odzież ochronna, jak i rozmaite akcesoria podnoszące bezpieczeństwo pracy i chroniące przed urazami. Wśród tych drugich można wymienić między innymi szelki do prac na wysokościach, karabińczyki, maseczki jednorazowe i wiele innych.

Środki ochrony indywidualnej i bezpieczeństwo pracowników

Pracodawca ma obowiązek likwidować, a jeśli nie jest to możliwe, ograniczać zagrożenia, jakie mogą powstać w związku z wykonywaną na danym stanowisku pracą. W tym celu powinien zadbać o właściwą organizację pracy (oznaczenia, sygnały i komunikaty określone w załączniku nr 1 do ww. rozporządzenia).

Środki ochrony indywidualnej stosuje się, jeśli całkowite wyeliminowanie zagrożeń nie było możliwe. Szczegółowo zasady stosowania takich środków określa załącznik nr 2 wspomnianego rozporządzenia. W tabeli nr 2 do tego załącznika zamieszczono wykaz prac, których wykonywanie obliguje pracownika do stosowania, a pracodawcę do dostarczenia określonych środków ochrony indywidualnej, w tym hełmów (kasków ochronnych).

Kiedy należy stosować kask ochronny?

Chociaż przytoczone rozporządzenie (a dokładniej tabela nr 2 załącznika 2. tego rozporządzenia) jasno wskazuje, jakie stanowiska pracy wymagają stosowania kasków, należy w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że nie jest to lista zamknięta. Pracodawca na podstawie panujących w jego zakładzie warunków i diagnozując zagrożenia, jakie mogą w związku z nimi powstać, może rozszerzyć stosowanie kasków na inne stanowiska pracy.

Wracając jednak do rozporządzenia, warto zauważyć, że używanie kasków jest obligatoryjne podczas wykonywania prac:

budowlanych, w szczególności, jeśli te wykonywane są na rusztowaniach bądź w ich sąsiedztwie, dotyczą wznoszenia lub demontażu szalowania, a także prac instalacyjnych i montażowych oraz rozbiórek budowlanych;
na mostach, konstrukcjach stalowych, wieżach, masztach, stalowych konstrukcjach hydraulicznych, wielkich piecach, w walcowniach, stalowniach, dużych zbiornikach oraz rurociągach, stacjach energetycznych, a także remontowo-montażowe przy kotłach i ich instalacjach;
ziemnych oraz skalnych, a także prowadzonych w rowach, wykopach, tunelach i szybach;
prowadzonych w podziemnych wyrobiskach, jak również kopalniach odkrywkowych przy wydobyciu węgla i innych surowców mineralnych;
z materiałami wybuchowymi;
prowadzonych przy wielkich piecach, kuźniach i odlewniach metali oraz zakładach przeróbki rud;
w pobliżu dźwigów i podnośników oraz innych urządzeń przeznaczonych do podnoszenia;
manewrowych na kolei;
przy piecach przemysłowych;
w stoczniach okrętowych.

Obowiązek stosowania hełmu

Reasumując, można powiedzieć, że stosowanie kasku ochronnego jest obowiązkiem tam, gdzie w środowisku pracy istnieje ryzyko urazów głowy, mogących być zarówno wynikiem uderzenia spadającego przedmiotu, jak i zderzenia się z wystającym elementem konstrukcji albo maszyny, czy upadkiem z wysokości. Z kasków ochronnych korzystają więc pracownicy, którzy przy wykonywaniu obowiązków służbowych poruszają się w niskich pomieszczeniach, tunelach, czy korytarzach albo przy różnych maszynach i nisko osadzonych konstrukcjach. Obowiązek ten dotyczy też pracy w magazynach wysokiego składowania oraz wszelkich prac prowadzonych na wysokości, np. na wieżach, masztach, czy przy wycince drzew przy użyciu technik alpinistycznych. Takie same środki ochrony indywidualnej stosują pracownicy zagrożeni w miejscu pracy odpryskami stopionego metalu albo wybuchem.

Jak zbudowany jest kask ochronny?

Dopuszczony do stosowania kask ochronny powinien spełniać normę PN-EN 397 „Przemysłowy hełm ochrony”, która została wyznaczona, by zminimalizować liczbę niebezpiecznych wypadków z udziałem pracowników. Norma określa parametry konstrukcji kasku oraz materiały, z jakich powinien być wykonany, by najlepiej chronić pracownika. Wskazuje też, jakie informacje dotyczące właściwości hełmu powinny zostać na nim wytłoczone lub umieszczone w postaci trwałej naklejki. Jest to:

numer normy
nazwa lub znak producenta
rok i miesiąc produkcji
rodzaj tworzywa
zakres rozmiarów
numer identyfikacyjny.

Każdy spełniający tę normę kask jest zbudowany ze skorupy, czyli zewnętrznej części wykonanej zazwyczaj z polietylenu lub tworzywa ABS. Skorupa może być wyposażona w dodatkowe elementy, takie jak zaczepy na czołówkę. Pod skorupą jest więźba, która ma bezpośredni kontakt z głową pracownika. Jej zadaniem jest amortyzacja uderzenia, którą przyjmuje na siebie skorupa i rozłożenie jego energii na większą powierzchnię. Do więźby jest przymocowany pas główny, który obejmuje cały obwód głowy pracownika, stabilizując hełm na miejscu.

Specyficzne warunki pracy a hełm ochronny

Warto pamiętać, że warunki pracy na różnych stanowiskach mogą się różnić. Dlatego wybór kasku należy dopasować do konkretnego środowiska. Ważnym czynnikiem, który wpływa na komfort pracy, jest na przykład temperatura. W przypadku wysokich temperatur dobrze sprawdzają się kaski z systemem wentylacji w skorupie. Ciekawym rozwiązaniem są też wykonane z gąbki potniki, które zawiera kask do prac na wysokościach. Hełmy ochronne mogą być dostosowane również do niskich temperatur. Wtedy, choć zgodnie z normą PN-EN 397 nie jest to wymagane, niektórzy producenci umieszczają na nich stosowne oznaczenie (-30).

Podczas pracy w miejscu, gdzie może dojść do styczności z elementami znajdującymi się pod napięciem, należy stosować hełm o odpowiednich właściwościach elektroizolacyjnych. W tym przypadku możemy spotkać się z oznaczeniem 440V AC (jego nanoszenie na hełm również nie jest konieczne). Podobnie jest z symbolem MM, który wskazuje, że kask jest odpowiedni do pracy przy odpryskach stopionego metalu oraz symbolem LD wskazującym na zwiększoną odporność hełmu na siłę nacisku bocznego.

Dlaczego kaski mają różne kolory?

Tym, co może intrygować, są zróżnicowane kolory kasków. To przemyślane rozwiązanie, które sprzyja lepszej organizacji w miejscu pracy. Do określonego koloru przypisane są różne funkcje pracowników. Kto nosi kaski białe, kto żółte, a kto czerwone? Oto tabela, która wyjaśni to zagadnienie:

Kolor kasku	Pracownik
biały	osoba funkcyjna, np. kierownik budowy, inżynier budowy, inspektor nadzoru itp.
żółty	pracownik fizyczny
czerwony	praktykant, stażysta lub gość
niebieski	elektryk, energetyk, operator maszyny, osoba pracująca na wysokości
zielony	specjalista BHP
pomarańczowy	geodeta
czarny	architekt, inspektor nadzoru autorskiego

Jak dopasować kask ochronny?

Przy wyborze kasku należy zwrócić uwagę na jego właściwe dopasowanie do konkretnego pracownika. Istotny jest rozmiar kasku, a następnie jego dostosowanie za pomocą pasa głównego do głowy osoby, którą będzie go nosić. Kask powinien stabilnie trzymać się na głowie pracownika, ale nie może w żadnym miejscu uwierać. Ważne jest zarówno bezpieczeństwo, jak i komfort pracy. Niektóre kaski dają też możliwość ustawienia wysokości, czyli odległości pomiędzy głową a skorupą hełmu.

Podczas zaopatrzenia pracowników w kaski warto wybierać spośród certyfikowanego asortymentu. Taki może zaoferować sprawdzony sklep BHP. Decydując się na certyfikowane produkty, pracodawca zyskuje pewność, że zostały sprawdzone przez niezależnych ekspertów i zapewnią pracownikom odpowiednią ochronę.